Τι είναι η Νευροανάδραση;
Η Νευροανάδραση (neurofeedback), είναι μια δυναμική διαδικασία εκπαίδευσης των δεξιοτήτων του εγκεφάλου προκειμένου να μεταβάλλει τη δραστηριότητά του, όταν υπάρχουν ορισμένες αποκλίσεις από την φυσιολογική λειτουργία του.
Η Νευροανάδραση βασίζεται σε πάνω από 40 χρόνια πανεπιστημιακής έρευνας σε κορυφαία ιδρύματα όπως το UCLA, αλλά και κλινικής εμπειρίας στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη. Αρχικά χρηματοδοτήθηκε από τη NASA την δεκαετία του ΄60.
Η πιο διαδεδομένη εφαρμογή της νευρoανάδρασης είναι η βελτίωση της συγκέντρωσης και της προσοχής σε άτομα με ΔΕΠΥ, δηλαδή διάσπαση προσοχής/ υπερκινητικότητα. Στα παιδιά έχει εφαρμογή μετά την ηλικία των 6 χρόνων. Τα αποτελέσματά της είναι τόσο σημαντικά (95%), ώστε η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία στην ετήσια έκθεσή της, την κατατάσσει στην πρώτη θέση μαζί με την φαρμακευτική αγωγή.
Επίσης, έχει εφαρμογή σε καταστάσεις που σχετίζονται με στρες, κατάθλιψη, μαθησιακές δυσκολίες, πονοκεφάλους έντασης, ημικρανίες, διαταραχές ύπνου, διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, γνωσιακά συμπτώματα, νευρολογικά και κινητικά συμπτώματα.
Η Νευροανάδραση δεν είναι μια παρεμβατική μέθοδος, δηλαδή δεν εκπέμπει ηλεκτρισμό ή κάποια άλλη ενέργεια στον εγκέφαλο του παιδιού, δεν προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο. Έχει μόνιμα αποτελέσματα μετά το πέρας των συνεδριών και άρα καθιστά την χρήση φαρμακευτικής αγωγής μη αναγκαία.
Σκοπός της νευροανάδρασης είναι να εκπαιδεύσει τον εγκέφαλο να λειτουργεί καλύτερα, μέσω της πληροφόρησης και της ανατροφοδότησης που του δίνεται, και έπειτα να παγιώσει αυτή τη σωστή λειτουργία αφού έχει ήδη μειώσει ή εξαλείψει τα συμπτώματα.
Πως λειτουργεί η Νευροανάδραση
Για την εκγύμναση και τον αυτοέλεγχο της εγκεφαλικής δραστηριότητας, χρησιμοποιείται το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (qEEG) το οποίο παρακολουθεί την λειτουργία του εγκεφαλικού φλοιού σε πραγματικό χρόνο. Όταν ο εγκέφαλος δυσλειτουργεί παρουσιάζοντας ανεπιθύμητα συμπτώματα (π.χ. ελλειμματική προσοχή, υπερβολικό άγχος ή ένταση, κλπ) η κατάσταση δυσλειτουργίας μπορεί να απεικονισθεί στο qEEG. Με ειδική επεξεργασία, την προβάλλει στον εκγυμναζόμενο, ο οποίος εκπαιδεύεται στο να την ελέγχει, ώστε να πετύχει φυσιολογικά επίπεδα των εγκεφαλικών κυμάτων.
Στηρίζεται στο δεδομένο ότι κάθε κύτταρο του εγκεφάλου (νευρώνας) έχει στον άξονά του ηλεκτρικό φορτίο που ονομάζεται δυναμικό μεμβράνης. Ο όρος «δυναμικό», σημαίνει αποθηκευμένη ενέργεια, όπως αυτή της μπαταρίας. Το ηλεκτρικό αυτό φορτίο αλλάζει κατά τη διαδικασία της επικοινωνίας μεταξύ των νευρώνων μέσω της απελευθέρωσης νευρο χημικών ουσιών και ιόντων. Το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα είναι η καταγραφή της αλλαγής του ηλεκτρικού φορτίου των νευρώνων που είναι διαφορετικό σε κάθε νοητική, συναισθηματική και φυσιολογική λοιπόν κατάσταση ενός εγκεφάλου.
Η νευροανάδραση προσφέρει τη δυνατότητα να μάθουμε να διαχειριζόμαστε την δραστηριότητα αυτή με τρόπο που μας κάνει αποτελεσματικότερους, μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε και τροποποιούμε πληροφορίες για την εγκεφαλική μας λειτουργία, η οποία μεταφράζεται σε οπτικά και ακουστικά σήματα από σύστημα υπολογιστών συνδεδεμένα με ένα τύπο ηλεκτροεγκεφαλογράφου.
Η διαδικασία εκμάθησης του εγκεφάλου, στηρίζεται στο γεγονός ότι π.χ εάν ένα παιδί εκπαιδευτεί στο να κάνει ποδήλατο, στην αρχή θέλει προσπάθεια, αλλά στη συνέχεια, χάρη στον σωστό συνδυασμό νοητικών, συναισθηματικών και φυσιολογικών δεξιοτήτων, κάνει ποδήλατο χωρίς να σκέφτεται τη διαδικασία για να τα καταφέρει. Είναι το ίδιο με τους ενήλικες, στην εκμάθηση οδήγησης και στη συνέχεια, την ‘αυτόματη’ οδήγηση.
Η εκπαίδευση μέσω Νευροανάδρασης
Το σύστημα αποτελείται από δύο υπολογιστές οι οποίοι παίρνουν πληροφορίες μέσω οπτικής ίνας από ένα είδος δικάναλου ηλεκτροεγκεφαλογράφου. Στον υπολογιστή του ειδικού της νευροανάδρασης γίνεται μια ανάλυση των εγκεφαλικών κυμάτων που καταγράφονται από τα ηλεκτρόδια, γεγονός που μας δίνει τη δυνατότητα να:
- Εντοπιστούν οι αποκλίσεις από το Μ.Ο. ως προς το εύρος (την ένταση) των εγκεφαλικών κυμάτων κατά την αρχική αξιολόγηση
- Να καθοριστούν τα πρωτόκολλα εκπαίδευσης βάσει των επικρατουσών συχνοτήτων εγκεφαλικών κυμάτων, των αποκλίσεων τους ως προς το εύρος τους σύμφωνα με τις νόρμες και των συνεπαγόμενων νοητικών, συναισθηματικών & φυσιολογικών συμπτωμάτων.
Υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα κατάλληλα για διαφορετικές καταστάσεις. Το κάθε πρωτόκολλο καθορίζεται βάσει των ιδιαίτερων αναγκών του ατόμου και περιλαμβάνει τη συνεχή παρακολούθηση και καταγραφή της πορείας των συνεδριών και την παρέμβαση τις κατάλληλες χρονικές στιγμές.
Στον υπολογιστή του εκπαιδευόμενου υπάρχουν κάποιου τύπου βιντεοπαιχνίδια τα οποία ζητείται από το άτομο να παίξει. Οι μεταβλητές των παιχνιδιών τροποποιούνται στιγμιαία από την εγκεφαλική δραστηριότητα που καταγράφεται από τα ηλεκτρόδια, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από τη ροή πληροφοριών που έρχεται από συγκεκριμένα εγκεφαλικά συστήματα που αποτελούνται από πολλά δίκτυα νευρώνων.
Είναι δηλαδή το συνδυαστικό αποτέλεσμα κυματοειδούς ηλεκτροχημικής δραστηριότητας των νευρώνων η οποία μετριέται, φιλτράρεται και απεικονίζεται από τα πολύ ευαίσθητα όργανα του υπολογιστή. Το επίπεδο δυσκολίας των παιχνιδιών αυξάνεται προοδευτικά ώστε να επιτυγχάνεται ο στόχος που τίθεται από τα πρωτόκολλα εκπαίδευσης.
Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης υπάρχει πληροφόρηση για τη δραστηριότητα του εγκεφάλου με οπτικό ή ακουστικό τρόπο και επιβράβευση όταν επιτυγχάνεται ο στόχος. Είναι μια ενεργητική μάθηση όπου ο εγκέφαλος ωθείται και εκπαιδεύεται να αντιδράσει με συγκεκριμένο τρόπο.
Μέσω της εξάσκησης και της αυξανόμενης απόκτησης της επίγνωσης του «πώς είναι» η συγκεκριμένη κατάσταση των εγκεφαλικών κυμάτων που προσπαθούμε να επιτύχουμε, αποκτάμε την αυτόματη δεξιότητα να μπορούμε να διαχειριζόμαστε και να τροποποιούμε αποτελεσματικά την εγκεφαλική μας δραστηριότητα στην καθημερινή μας ζωή χωρίς πλέον την βοήθεια του υπολογιστή. Βαθμιαία ο εγκέφαλος μαθαίνει, ακριβώς όπως μαθαίνει ο,τιδήποτε άλλο. Και, όπως συμβαίνει με τα υπόλοιπα είδη μαθήσεως, ο εγκέφαλος έχει την τάση να διατηρεί τη νέα ικανότητα που έχει ήδη αποκτηθεί. Η Νευροανάδραση λειτουργεί ακριβώς με αυτόν τον τρόπο.
Συνεδρίες
Η Νευροανάδραση έχει μόνιμα αποτελέσματα, εφόσον ολοκληρωθεί η μαθησιακή διαδικασία. Τα αποτελέσματα εμφανίζονται σταδιακά.
Η διαδικασία έχει προσπάθεια και κόπο από το παιδί. Ακριβώς επειδή είναι μία ενεργητική για το παιδί διαδικασία, η επιτυχία της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το βαθμό συμμετοχής του.